Budowa ciała owadów niszczących drewno
Budowa ciała
Ciało dojrzałego osobnika składa się z trzech, wyraźnie oddzielonych od siebie części: głowy, tułowia oraz odwłoka, które powstały w wyniku zrośnięcia się segmentów w różnej liczbie. Segmenty te mogą być bardziej lub mniej widoczne. U larw są one dobrze dostrzegalne.
Ciało owada, w zależności od gatunku i stadium rozwojowego, składa się od 45 % do 90% z wody.
Głowa owada powstaje ze zrośniętych 6 segmentów. Wewnątrz puszki głowowej znajduje się mózg. Osadzone na głowie czułki, na których są zlokalizowane organy powonienia, dotyku wzroku (jedna para oczu złożonych), w partii ciemieniowej (u postaci doskonałych) przeważnie trzy pojedyncze narządy wzroku, tzw. przyoczka (lub oczka boczne u larw) oraz narządy gębowe. Owady, które są bezpośrednimi sprawcami uszkodzeń drewna są wyposażone w narządy gębowe typu gryzącego, natomiast owady dokonujące mechanicznych uszkodzeń drewna skrawają je żuwaczkami.
Tułów tworzą 3 zrośnięte segmenty: przedtułowie, śródtułowie, zatułowie. Śródtułowie i zatułowie wraz odwłokiem u chrząszczy są schowane pod pokrywami skrzydłowymi, zatem z góry widzimy jedynie górną część przedtułowia, która jest nazywana przedpleczem.
Na każdy jeden segment tułowia przypada jedna para odnóży, składających się z członów połączonych stawami. W sumie otrzymujemy trzy pary odnóży. Larwy niektórych grup owadów mogą być pozbawione odnóży lub też są one silnie zredukowane. W przypadku doskonałych postaci owadów uskrzydlonych śródtułowie i zatułowie mają po jednej parze skrzydeł, będących organem lotu. Dwie pary skrzydeł mogą być zbudowane w różny sposób, a nawet u niektórych owadów zredukowane. Chrząszcze posiadają pierwszą parę skrzydeł przekształconą w pokrywy, kryjące drugą parę skrzydeł lotnych. Owady błonkoskrzydłowe i postacie płciowe termitów mają obie pary błoniaste i są one organem lotu.
Odwłok owadów w czasie rozwoju zarodkowego składa się z dwunastu segmentów, których liczba zostaje zredukowana w efekcie ich zrastania. Owady wylęgają się z jaj z już definitywną liczbą pierścieni. W odwłoku ponadto znajdują się narządy płciowe i kopulacyjne, wydalnicze oraz przeważające części układów: krążenia, pokarmowego i nerwowego.
Ciało owadów, wyposażone w wiele układów, z zewnątrz jest opięte chitynowym pancerzem – oskórkiem, do którego są przyczepione prążkowane mięśnie szkieletowe. Oskórek ma funkcję ochronną – zabezpiecza narządy wewnętrzne i ich układy przed rozmaitymi uszkodzeniami mechanicznymi, negatywnymi czynnikami fizycznymi i chemicznymi środowiska.
Układ krążenia u owadów
Układ krążenia jest umiejscowiony po prawej stronie grzbietowej i ma u owadów otwartą budowę. Podstawowymi, najważniejszymi elementami są serce, które to znajduje się w odwłoku i jest zbudowane z metamerycznie ułożonych komór oraz aorta. Ponadto, układ krążenia tworzą także usytuowane w miejscach odgałęzień ciała (odnóża, czułki i skrzydła) narządy pulsujące – ampułki i przepony.
Układ pokarmowy
Układ ten nazywany jest również jelitem, dzieli się na przednie, środkowe i tylne. Dzięki pracy trzech zastawek zostaje uniemożliwione cofanie się pokarmów. Trawienie i przyswajanie pokarmu odbywa się w jelicie środkowym, niewyłożonym oskórkiem. Jelita przednie i tylne są wyłożone oskórkiem, który jest zrzucany w procesie linienia. Należy mieć na uwadze fakt, iż zdolność trawienia poszczególnych substancji zawartych w drewnie jest różna u określonych gatunków owadów.
Układ rozrodczy
Komórki żeńskie (jaja) lub komórki męskie (plemniki) są wytwarzane w skomplikowanych procesach oogenezy lub spermatogenezy. Warto dodać, iż szkodniki drewna są zwierzętami jajorodnymi i w zasadzie rozdzielnopłciowymi. Wiele gatunków przejawia odmienność samic i samców w różnym stopniu zaawansowaną, uzewnętrzniającą się w kształcie, ubarwieniu, proporcjach ciała – jest to dymorfizm płciowy.
Układ oddechowy
Zaopatrzenie organizmu w tlen oraz wymiana gazowa odbywają się przy pomocy sieci rurek o coraz to mniejszej grubości (pnie i gałęzie tchawkowe, tchawki, tracheole), przerastające ciało owada. Kontakt ze środowiskiem zewnętrznym umożliwiają otwory w szkielecie zewnętrznym, tzw. przetchlinki, których liczba może wynosić maksymalnie 10 par. Otwory te mogą być zamykane.
Układ wydalniczy
Tworzą go organy służące do usuwania z ciała owada szkodliwych dla niego produktów przemiany materii. Podstawowym elementem narządów wydalniczych większości owadów są cewki Malpighiego – zaślepione rurki zawieszone w jamie okołotrzewiowej i otwarte do jelita tylnego. W zależności od gatunku ich liczba waha się od 2 do 150.
Układ nerwowy
Obejmuje trzy systemy: centralny i obwodowy oraz trzewiowy. Centralny, albo inaczej ośrodkowy, składa się z metamerycznych zwojów nerwowych z mózgiem w puszce głowowej, łączącym się pierścieniem okołoprzełykowym ze zwojami przełykowymi. Obwodowy system budują węzły nerwowe, znajdujące się w każdym segmencie ciała i połączone pniami przedłużonymi oraz pniami poprzecznymi. Nerwowy system trzewiowy (autonomiczny) jest odpowiedzialny za pracę serca, aorty, jelita przedniego. Odbiera on bodźce jedynie z układu centralnego.
Układ dokrewny
Jest on odpowiedzialny za regulację ciśnienia, pobudzania, hamowania, przeobrażania, dojrzewania jaj. Zawiera zespół gruczołów, stanowiących skomplikowany system.